کارشناسان در نشست تخصصی «مهاجرهراسی؛ چیستی، چرایی و پیامدهای آن» در شهر مقدس قم، با تاکید بر اینکه تحریک افکار عمومی ایران در حوزه مهاجرین باید جرم‌انگاری شود، گفتند: افراد و رسانه‌هایی در ایران که اکنون ذیل پروژه مهاجرهراسی فعال شده‌ و بر ضد مهاجرین مطلب می‌نویسند، سه سال قبل و پس از روی کار آمدن حکومت کنونی افغانستان، هراس گسترده ایجاد نموده و مردم این کشور را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مهاجرت تشویق می‌کردند.

خبرگزاری صدای افغان(آوا)-قم: نشست تخصصی «مهاجرهراسی؛ چیستی، چرایی و پیامدهای آن» به همت کارگروه مسایل اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ایران و ستاد راهبری مهاجرین حوزه‌های علمیه قم و موسسه رسانه‌ای فکرت در شهر مقدس قم برگزار شد.
محمد زهرایی، عضو کارگروه مسائل اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ایران، در این نشست گفت: از تیرماه 1402 خبری در یکی از رسانه‌های ایران با عنوان «جنوب تهران در اشغال افغان‌ها، این موضوعی کاملا امنیتی است» منتشر شد که آغاز موج جدید مهاجرهراسی بود. بعد از مدتی حادثه شاهچراغ اتفاق افتاد و این موج تشدید شد.
وی گفت: جریان مهاجرهراسی شکل‌های مختلفی داشته، از هراس در مورد جمعیت مهاجرین تا هراس از جرم و ناامنی و هراس از بازار شغلی که طی مسیر خود دچار شدت و ضعف بوده است.
زهرایی با اشاره به اینکه موج مهاجرهراسی با انتشار خبر تشکیل سازمان ملی مهاجرت تشدید شد، گفت: طی این مدت اخیر هم حتی برخی از مسئولین و نمایندگان مجلس، سازمان ملی مهاجرت را مورد هجمه قرار دادند و آمارهای عجیب 11 میلیونی و 17 میلیونی از حضور مهاجرین افغانستانی ارائه کردند.

کمیلی: تحریک افکار عمومی در حوزه مهاجرین باید جرم‌انگاری شود
دبیر این نشست با بیان این مقدمات، از علیرضا کمیلی، دبیر اتحادیه امت واحده دعوت کرد تا به منشأ و ریشه‌ها و علل مهاجرهراسی و پیامدهای آن بپردازد.
کمیلی در ابتدای بحث خود به این نکته اشاره کرد که در هر نقطه‌ای از دنیا اگر این حجم از مهاجرین سرازیر شوند، قطعا مباحثی شکل می‌گیرد و نهادهای مختلف تلاش می‌کنند نسبت خود را با آن تعیین کنند.
دبیر اتحادیه امت واحده با طرح این پرسش که مبانی معرفتی تعامل با مهاجرین در کشوری که مدعی است قانون اساسی آن بر اساس آیات و روایات تنظیم شده چگونه باید باشد، خاطرنشان کرد: مسئولین باید نسبت مسئله مهاجرین را به عنوان یک پدیده با مبانی نظام مشخص کنند. این مهم است.
کمیلی با اشاره به اینکه اتباع افغانستان بیش از 95 درصد مهاجرین ساکن ایران را تشکیل می‌دهند، گفت: مهاجرین افغانستان عمدتا به چهار دلیل اقتصادی، امنیتی، هویتی و فرهنگی مهاجرت می‌کنند.
وی با بیان اینکه افغانستان طی 50 سال گذشته محل تاخت و تاز جدی بوده و ثبات اقتصادی در آن به هم ریخته است، گفت: جمهوری اسلامی به مثابه یک دولت می‌تواند اقدامات زیادی برای ثبات امنیتی و اقتصادی همسایه خود بکند.
دبیر اتحادیه امت واحده خاطرنشان کرد: دولت افغانستان طی دو دهه گذشته خودش را در بخش فراهم کردن ثبات اقتصادی و امنیتی و ایجاد زیرساخت‌های مختلف در این کشور مسئول نمی‌دانسته است؛ به همین خاطر شاهد ایجاد فقر فراگیر و فقدان زیرساخت‌های اشتغال در افغانستان هستیم.
کمیلی با اشاره به اینکه مهاجر در ایران «همیشه مهاجر» است و اگر صد سال هم در اینجا بماند و اگر خودش و پدر و مادرش هم در ایران به دنیا آمده باشد باز هم مهاجر قلمداد می‌شود، گفت: ما متاسفانه در پی پاک کردن صورت مسئله هستیم و هیچ برنامه‌ای برای کسی که به صورت طولانی‌مدت در ایران زندگی می‌کند نداریم.
وی با اشاره به تفاوت مهاجرت دفعی به دلیل جنگ و امثال آن و مهاجرت طولانی‌مدت به دلیل فرهنگی و هویت و ... خاطرنشان کرد: مسئولین بخشی از آسیب‌های حوزه مهاجرین غیرقانونی را با به کارگیری قوانین سخت‌گیرانه مهاجرتی دامن می‌زنند.
دبیر اتحادیه امت واحده با تاکید بر لزوم ساماندهی گفت: با کسی که پنجاه سال است ایران زندگی می‌کند و هیچ عنصر هویتی از کشور خودش همراهش نیست باید نوع دیگری برخورد کرد و اساسا ساماندهی بهتر از رهاسازی است.
وی خاطرنشان کرد: تاکنون دسته‌بندی و صنف‌شناسی مهاجرین اتفاق نیفتاده است و برنامه‌ای برای مدیریت نخبگان مهاجر در ایران وجود نداشته و صرفا در سازمان مهاجرت مباحثی شکل گرفته و آن هم چندان عملیاتی نشده است. همچنین فرصت‌ها و ظرفیت‌های مهاجرین و خدمات آنان نیز به درستی تبیین نشده است.
کمیلی در ادامه با پرداختن به مسئله مهاجرستیزی و ذکر این نکته که ما با پروژه‌بگیرهای رسانه‌ای در این زمینه مواجهیم گفت: کسانی ذیل پروژه مهاجرهراسی فعال شده‌اند و در حال کارند که همین افراد سه سال قبل و پس از روی کار آمدن طالبان تیترهایی کاملا برعکس از مواضع کنونی خود انتخاب می‌کردند. آن دوره هراس گسترده ایجاد کردند و مردم افغانستان را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مهاجرت تشویق کردند و اکنون مواضعی کاملا مخالف با مواضع قبلی خود دارند.
وی افزود: کانال‌هایی که در هنگام اغتشاشات ایران به ناامنی دامن می‌زدند و آموزش کار با کوکتل مولوتوف را می‌دادند، اکنون نگران ناامنی ایران شده‌اند. بر این اساس ما شاهد تناقض و پروژه هستیم. به عبارت دیگر این افراد هر موضوعی را که به بحران در ایران دامن بزند دنبال می‌کنند.
کمیلی پروژه مهاجرهراسی را بدلی برای عملیات طوفان‌الاقصی دانست و گفت: دشمنان می‌خواهند حکومت ایران را با جمعیت قابل توجهی از مهاجرین و افراد مخالف آنان درگیر نموده و یا در ادامه با حکومت افغانستان درگیر نمایند. کما اینکه می‌خواستند با پروژه آب و سهم حق‌آبه این کار را عملی کنند.
دبیر اتحادیه امت واحده خاطرنشان کرد: تمام هدف‌گیری دشمن نیز این است که اگر آمریکا از افغانستان رفته‌ است نباید اجازه داد که این کشور روی آرامش ببیند و به نقطه ثبات تبدیل شود.
کمیلی با تاکید بر اینکه اگر مهاجرین ساماندهی نشوند اولین کانونی که ضرر می‌کند خود ایران است، افزود: «رد مرز» سیاستی نیست که جواب داده باشد کما اینکه ما از ابتدای انقلاب تاکنون بیش از جمعیت افغانستان رد مرز داشته‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه بر خلاف ادعاها پدیده مهاجرت اخیر مهاجرین افغانستانی به ایران یک پدیده امنیتی نیست بلکه پدیده‌ای اجتماعی است، افزود: بر این اساس باید با آن برخورد منطقی کرد. کسانی که غیرقانونی هستند رد مرز شوند، اما ایجاد و گسترش موج‌ «هر افغان ستیزی» منجر به ایجاد نفرت و درگیری اجتماعی و بحران در کشور خواهد شد.
کمیلی با بیان اینکه برخی‌ها دو بار تلاش کردند موج مهاجرستیزی را در ایران رشد بدهند که یک بار پس از عملیات طوفان‌الاقصی و بار دیگر پس از شهادت شهید هنیه فروکش کرد، افزود: پول‌های میلیاردی خرج شده بود و حتی تمام کانال‌های با موضوعات طنز، اخبار حوزه مهاجرین را درج می‌کردند. چهار پنج نفر هم در این حوزه برند شده و ضریب داده می‌شوند و با یک ادبیات بسیار زشت و نژادپرستانه در حال تحقیر تمامی مهاجرین هستند.
وی جریان داشتن نژادپرستی در بدنه جامعه ایران در قبال مهاجرین افغانستانی را نادرست دانست و گفت: برخی‌ها مهاجرین افغانستانی را با غربی‌ها مقایسه می‌کنند که این نژادپرستی نیست بلکه حاصل از غرب‌زدگی است.
دبیر اتحادیه امت واحده خاطرنشان کرد: مهم‌ترین مشکل ضعف قانون است. تحریک افکار عمومی در حوزه مهاجرین باید جرم‌انگاری شود تا کسی نتواند به راحتی ایران و همسایگانش را به سمت درگیری بکشاند.
کمیلی با تاکید بر اینکه کمتر جامعه‌ای در منطقه پیدا می‌شود که مثل افغانستان با ایران اشتراکات فرهنگی داشته باشد، گفت: دیوارکشی مرز راه‌حل نیست بلکه پاک کردن صورت مسئله است. باید به مسئله مهاجرین به صورت جامع نگریسته شود نه اینکه تنها راه‌حل را در رد مرز کردن و دیوارکشی مرزها جستجو کنیم.

رضوی: مهاجرستیزی در ایران ریشه بیرونی و بازوی درونی دارد
سیدحسام رضوی، کارشناس مسایل افغانستان و حوزه مهاجرین نیز در سخنانی گفت: تا پیش از دولت شهید رئیسی مهاجرین آنجا به مسئله تبدیل شدند که دولت‌ها در تطبیق شعارهای خود ناکام می‌ماندند و مشکلات را گردن دیگری می‌انداختند و این دیگری همان مهاجرین بودند.
وی با بیان اینکه تا سال 85  نزدیک به جمعیت افغانستان را از کشور بیرون کردیم و کسانی بودند که بیش از 38 بار ردمرز شده بودند، گفت: هیچ نهادی در کشور نمی‌تواند ادعا کند که آمار دقیقی از مهاجرین دارد، اما عدد 17 میلیون بسیار غیرمنطقی است چون لازمه‌اش این است که50 درصد افغانستان خالی از سکنه باشد.
رضوی گفت: موج اول مهاجرهراسی در ماه رمضان سال 1401 آغاز شد و تلاش داشتند دولت شهید رئیسی را که تازه روی کار آمده بود با همسایه شرقی ما درگیر کند. همزمان موجی در افغانستان شکل گرفت و حمله به کنسولگری در هرات رخ داد و یک جنگ هیبریدی و شناختی با هزینه‌های جدی و جامعه‌شناسی دقیق از هر دو کشور میدان و رسانه را با هم پیش برد.
وی افزود: موج‌سازان شش ماه تلاش کردند و بسیاری از رسانه‌های ایران را پای کار آوردند که گویا حکومت طالبان شیعه‌کشی می‌کند و باید از جبهه مقاومت حمایت کرد و امثال این ادعاها که مردم افغانستان را تشویق به مهاجرت می‌کرد و اکنون نگران حضور آنها در ایران و ناامنی هستند. برخی از تصمیم‌سازان ما با هدف اسم و رسم یافتن بر روی این موج سوار شوند.
رضوی افزود: موج مهاجرستیزی همیشه سه‌فازی شکل می‌گیرد، اول افکار ضد افغانی در ایران، افکار ضد ایرانی در افغانستان و فاز سوم درگیر کردن حکومت‌ها با یکدیگر.
وی گفت: در ایران افرادی مثل سیدهادی کسایی‌زاده، کوروش غدیریان و ندا شمس و امثال آنها به نفرت‌پراکنی می‌پردازند و در افغانستان هم امثال عبدالحمید خراسانی، با این تفاوت که طالبان با این افراد برخورد می‌کند اما ما با هیچ کدام برخورد نمی‌کنیم و حتی این افراد گل سرسبد جامعه رسانه‌ای ما می‌شوند.
کارشناس مسایل افغانستان با بیان اینکه نهادهای امنیتی باید نظارت کنند چه کسانی به ادمین‌های کانال‌های تلگرامی در ایران پول می‌دهند که به مهاجرهراسی به شکل گسترده دامن بزنند، افزود: طی یک بررسی مشخص شد روزنامه جمهوری اسلامی بیش از 300  دروغ طی چند ماه آغازین حکومت طالبان عنوان کرده بود اما همین روزنامه اکنون به مهاجرهراسی دامن می‌زند.
رضوی با تاکید بر اینکه موضوع مهاجرین یک پدیده اجتماعی فرهنگی است و تبدیل آن به موضوع امنیتی مثل این است که چند میلیون مهاجر را از نظام متنفر کنند، گفت: برخی از مسئولین انقلابی تصمیم‌ساز که با این مسئله همراه شده‌اند آیا می‌دانند که هشتگ بعدی مهاجرستیزان نه به امت‌گرایی است؟
وی با اشاره به اینکه موج دوم مهاجرستیزی در ایران را در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری شاهد بودیم، گفت: این موج در تلاش است تا دولت چهاردهم دچار اختلال در تصمیم‌گیری برای استفاده از فرصت همزیستی با همسایه شرق خود شود و هدف نهایی هم این است که جمهوری اسلامی نباید از فرصت پیش‌آمده‌ی پسا خروج امریکا در افغانستان استفاده کند.
رضوی با تاکید بر اینکه مهاجرستیزی قطعا ریشه‌‌ بیرونی و بازوی درونی دارد، افزود: برخی افراد از روی ناآگاهی و برخی هم عامدا به این مسئله دامن می‌زنند. مثلا خانم ندا شمس فردی معمولی و ناآگاه نیست بلکه حقوق‌دان است.
کارشناس مسایل مهاجرین با تاکید بر اینکه این افراد به هیچ وجه دلسوز کشور نیستند، افزود: چرا با این جریان برخورد نمی‌شود، عدم برخورد با این افراد باعث تشویق به ادامه این روند می‌شود.
رضوی با اشاره به اینکه مهاجرین افغانستانی برای انقلاب اسلامی هزینه‌های زیادی داده‌اند،‌ گفت: ما داعیه امت‌گرایی داریم و نمی‌توانیم و نباید از امت‌گرایی عبور کنیم.
وی با تاکید بر لزوم کار فرهنگی حتی در هنگام رد مرز مهاجرین غیرقانونی گفت: برای ساماندهی اتباع حتما باید با کشور مبدا هماهنگ شود، در غیر این صورت این ساماندهی ممکن است باعث سوءتفاهم میان دو ملت شود.