بررسی زندگانی و سیره ائمه معصومین(علیهم السلام) و خاندان مطهر آنها به ویژه حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) آثار و برکات زیادی دارد که از جمله آنها تقویت ایمان، الگو گیری، درس وحدت، احیای دین و ایمان، ارتباط با بزرگان و درس دین داری و تقوا و همچنین تفکر و اندیشه می باشد.

 حضرت فاطمه معصومه (س) در روز اول ذی القعده سال 173 هجری، در شهر مدينه چشم به جهان گشود. اين بانوی بزرگوار، از همان آغاز، در محيط پرورش يافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضايل اخلاقی آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسايی و تقوا، راستگويی و بردباری، استقامت در برابر ناملايمات، بخشندگی و پاکدامنی و نيز ياد خدا، از صفات برجسته اين خاندان پاک سيرت و نيکو سرشت به شمار مي رفت.

سرچشمه دانش
حضرت معصومه (س) در خاندانی که سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاق بود، پرورش يافت. پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوی گرامی به شهادت رسيد، فرزند ارجمند آن امام، يعنی امام رضا (ع) عهده دار امر تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نيز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زياد آن حضرت، هر يک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامی والا دست يافتند و زبانزد همگان گشتند. ابن صباغ ملکی در اين باره ميگويد: هر يک از فرزندان امام موسی کاظم(ع)، فضيلتی مشهور دارد. بدون ترديد بعد از حضرت رضا (ع) در ميان فرزندان امام کاظم (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی، والامقام ترين آنان است. اين حقيقت از اسامی، لقب ها، تعريف ها و توصيفاتی که ائمه اطهار (ع) از ايشان نموده اند، آشکار است و اين حقيقت روشن می سازد که ايشان نيز چون حضرت زينب (س) عالمه غير معلمه بوده است.
 
 
مظهر فضايل
حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضايل و مقامات است.امام صادق (ع) در اين باره می فرمايند: «آگاه باشيد که برای خدا حرمی است و آن مکه است؛ و براي پيامبر خدا حرمی است و آن مدينه است و برای اميرمؤمنان علی (ع)حرمی است و آن کوفه است، بدانيد که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است! آگاه باشيد که قم، کوفه کوچک ماست، بدانيد بهشت هشت دروازه دارد که سه تای آن ها به سوی قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسی، در آن جا رحلت می کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت  می شوند.
 
مقام علمی حضرت معصومه (س)
حضرت معصومه (س) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمی بلندي دارد. نقل شده که روزی جمعی از شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسی بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش هايی از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکی خردسال بيش نبود، تحويل دادند. فردای آن روز برای بار ديگر به منزل امام رفتند، ولی هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش های خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند، غافل از اين که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را نگاشته است. وقتی پاسخ ها را ملاحظه کردند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدينه را ترک گفتند.
 
از قضای روزگار در بين راه با امام موسی بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجرای خويش را باز گفتند. وقتی امام پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمود: پدرش فدايش.
 
 
فضيلت زيارت
دعا و زيارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهايی، تا اوج با خدا بودن است. دعا و زيارت، جامی است زلال از معنويت ناب در کام عطشناک زندگی؛ و زيارت حرم معصومه (س) بارقه اميدی در فضای غبارآلود زمانه، فرياد روح مهجور در هنگامه غفلت و بی خبری، و نسيمی فرحناک و برخاسته از باغستان های بهشت است. زيارت مرقد فاطمه معصومه (س)، به انسان اعتماد به نفس می دهد، و او را از غرق شدن در گرداب نوميدی باز می دارد و به تلاش بيشتر دعوت می کند. زيارت مزار با صفای کريمه اهل بيت (س)، سبب می شود که زائر حرم، خود را نيازمند پروردگار ببيند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر که سرچشمه تمامي بدبختی ها و سيه روزی هاست فرو آيد و حضرت معصومه (س) را واسطه درگاه پروردگار عالميان قرار دهد. بر همين اساس است که برای زيارت آن حضرت، پاداش بسيار بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در اين باره از امام جواد (ع) نقل شده که فرمود: «هر کس عمه ام را در قم زيارت کند، بهشت از آن اوست.»
 
 
شفاعت حضرت معصومه (س)
بالاترين جايگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلام است که در قرآن کريم، از آن به مقام محمود تعبير شده است. همين طور دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام، شفاعت گسترده ای دارند که بسيار وسيع و جهان شمول است و می تواند همه اهالی محشر را فرا گيرد. اين دو بانوي عالی قدر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (س) همين بس که شفاعت، مهريه آن حضرت است. در مورد حضرت معصومه(س) هم امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت می شوند.»
 
فضيلت بی نظير
شيخ محمد تقی تُستری، در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوی اسوه معرفی کرد و فضيلت وی را در ميان دختران و پسران حضرت موسی بن جعفر (ع)، غير از امام رضا (ع) بی نظير دانسته است. ايشان در اين زمينه چنين می نويسند: در ميان فرزندان امام کاظم (ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا (ع) کسی هم شأن حضرت معصومه (س) نيست. بی گمان اين گونه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسی بن جعفر (ع) بر برداشت هايی استوار است که از متن و روايات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است. اين روايت ها، مقام هايی را برای فاطمه معصومه (س) برشمرده اند؛ مقامی که نظير آن، برای ديگر برادران و خواهران وی ذکر نکرده اند و به اين ترتيب، نام فاطمه معصومه (س) درشمار زنان برتر جهان قرار گرفته است.
 
دکتر لیلا آرامهر